Synchron: startup thầm lặng có khả năng thách thức Neuralink của Elon Musk mà không cần khoan não

Đăng lúc 21:35 31.07.2025

Trong thế giới công nghệ nơi ranh giới giữa con người và máy móc đang dần được xóa nhòa, Neuralink của Elon Musk từ lâu đã trở thành biểu tượng cho giấc mơ kết nối trí não với máy tính, với mục tiêu đưa con người tiến hóa sang giai đoạn phát triển mới. Thế nhưng, trong khi truyền thông vẫn dõi theo từng bước đi của Musk, một cái tên ít nổi bật hơn đang dần vượt lên trong lĩnh vực giao diện não-máy (BCI – Brain-Computer Interface): Synchron.

Điểm đặc biệt của Synchron là việc kết nối không đòi hỏi việc khoan sọ, không cần robot phẫu thuật và Synchron cũng không đưa ra lời hứa về viễn vông về tương lai. Họ chọn cách im lặng phục vụ những con người thực, với nhu cầu thực tế: khôi phục sự độc lập, khả năng giao tiếp và kiểm soát của những người bị liệt toàn thân. Trong số đó, có một người đàn ông tên Mark Jackson, nhân vật trung tâm của cuộc cách mạng âm thầm này.

Mark Jackson mất tất cả nhưng vẫn điều khiển thế giới bằng ý nghĩ

Mark Jackson từng là một người đàn ông mạnh mẽ và làm công việc trong mơ của mình tại một công ty hoa ở bang Georgia. Tuy nhiên vào đầu năm 2021, mọi thứ sụp đổ. Ông bắt đầu cảm thấy yếu và tê cứng tay chân. Tưởng rằng mình chỉ bị chèn dây thần kinh, ông đến bệnh viện và được chẩn đoán bị mắc chứng bệnh xơ cứng teo cơ (ALS), căn bệnh khiến các tế bào thần kinh dần chết đi, để lại cơ thể bất động nhưng tâm trí vẫn tỉnh táo.

Đến cuối năm 2022, căn bệnh này khiến ông không còn gõ được bàn phím, không thể xách nổi một chậu hoa. Mark buộc phải nghỉ việc và chuyển về sống cùng anh trai tại Pittsburgh. Cuộc sống bỗng chốc thu nhỏ lại trong bốn bức tường, nơi mỗi ngày là một cuộc chiến với sự bất lực. Tuy nhiên, ông không bỏ cuộc. Khi thử nghiệm lâm sàng với thuốc kết thúc, Mark tìm đến một nghiên cứu khác: thử nghiệm thiết bị BCI từ Synchron. Dù không thể chữa hoàn toàn ALS, thiết bị này có thể mang lại cho ông một phần sự tự do quý giá hơn bất kì loại thuốc nào.

Mark Jackson, trước khi bị ALS ông sống với đam mê tại một công ty hoa tại Georgia

Điểm đáng chú ý là trong quá trình tham gia, Mark Jackson là một trong số rất ít người có thể tiếp tục sử dụng BCI của Synchron trong khi nhiều người tham gia thí nghiệm khác đã phải dừng lại vì bệnh tiến triển nặng hoặc qua đời. Điều này cho thấy thực tế phũ phàng với những thách thức khi áp dụng công nghệ cho bệnh nhân ALS.

Đến tháng 8 năm 2023, ông được phẫu thuật cấy ghép. Sau vài tháng hiệu chỉnh phức tạp, đến tháng 10, tín hiệu não ông kết nối thành công với máy tính. Trong một trò chơi đơn giản với một chấm trắng di chuyển tới mục tiêu màu đỏ, Jackson đã có thể nghĩ đến việc nắm tay phải để điều khiển chấm trắng di chuyển theo ý ông. Mỗi lần trò chơi phát ra âm thanh “ding!” khi ông bắn trúng mục tiêu là một chiến thắng, không chỉ trong game, mà trong chính cuộc đời mình.

Synchron – Giải pháp đọc suy nghĩ không cần khoan não

Synchron là một công ty khởi nghiệp công nghệ thần kinh có trụ sở tại New York, được sáng lập bởi hai bác sĩ người Úc, Tom Oxley và Rahul Sharma. Cảm hứng đến với Oxley sau thời gian làm việc tại trung tâm chăm sóc người bệnh ALS, nơi ông chứng kiến sự suy sụp về thể chất nhưng vẫn còn đó trí tuệ sắc bén bên trong. Ngoài ra, với Tom Oxley, ông từng có mong muốn rằng công nghệ đặt stent trong tim có thể được áp dụng cho não. Chính điều này khiến ông và Rahul thực hiện Synchron và biến điều đó thành hiện thực.

Điểm đột phá của Synchron là cách họ tiếp cận bộ não: không phẫu thuật sọ, không xâm nhập vào mô não. Thay vào đó, họ sử dụng một thiết bị nhỏ tên là Stentrode, một ống lưới kim loại cỡ que diêm, được luồn qua tĩnh mạch cổ bằng ống thông, đi lên tới não và dừng lại gần vùng vỏ não vận động. Tại đó, thiết bị sẽ “nghe” các tín hiệu điện não liên quan đến chuyển động tay chân, dù cơ thể không còn phản ứng được.

Mô hình hoạt động của Synchron BCI

Ở vị trí này, Stentrode sẽ dùng 16 điện cực thu nhận tín hiệu từ não, dù khả năng ghi nhận chi tiết hoạt động từng tế bào thần kinh có thể không tốt vượt trội như các thiết bị cấy trực tiếp vào mô não như cách mà Utah array hay Neuralink thực hiện. Các điện cực Stentrode chỉ nghe được những âm thanh tổng thể và tuy tín hiệu yếu hơn, những điện cực này vẫn hỗ trợ bệnh nhân đủ sức thực hiện các tác vụ cơ bản như điều khiển con trỏ số trên màn hình.

Stentrode sẽ được đưa đến não thông qua tĩnh mạch

Ngoài ra, bên dưới xương đòn của bệnh nhân là một bộ vi xử lý nhỏ, tiếp nhận tín hiệu và truyền ra ngoài qua tín hiệu hồng ngoại. Một thiết bị thu ở ngoài, đặt ngay ngực, sẽ ghi lại tín hiệu này và truyền đến bộ giải mã, biến suy nghĩ thành hành động trên màn hình. Quy trình nghe có vẻ phức tạp nhưng lại an toàn hơn nhiều so với cấy chip vào mô não như cách Neuralink thực hiện. Cách can thiệp xâm lấn này sẽ yêu cầu robot phẫu thuật và tiềm ẩn rủi ro tổn thương não, chảy máu hoặc nhiễm trùng. Thay vào đó, rủi ro của Synchron chủ yếu là các biến chứng thông thường của phẫu thuật đặt stent như đông máu hoặc nhiễm trùng, vốn do đội ngũ bác sĩ tim mạch – những người đã quen thuộc với quy trình đặt stent – thực hiện. Đây là quy trình phổ biến hơn nhiều so với phẫu thuật thần kinh đặc thù.

Hiện tại, Synchron nhận được nguồn vốn đầu tư lớn từ các quỹ và cá nhân nổi bật như DARPA, chính phủ Úc, Jeff Bezos, Bill Gates, Vinod Khosla. Ngay cả Elon Musk từng cân nhắc rót vốn khi Neuralink phát triển chậm lại. Với việc được các tên tuổi lớn chú ý đã khiến Synchron trở thành một startup đầy tiềm năng trong lĩnh vực BCI này.

Công nghệ của Synchron mang lại “ánh sáng” cho người dùng

Trên lý thuyết, cả Synchron lẫn Neuralink đều giúp con người điều khiển máy móc bằng suy nghĩ. Điều khiến Synchron nổi bật là họ đã giúp các bệnh nhân như Jackson có thể dùng thiết bị để viết email, mua sắm, điều khiển iPad ngay hôm nay, chứ không chỉ dừng lại ở các trình diễn kỹ thuật hay những lời hứa cho tương lai xa. Trong khi đó, Neuralink cũng có những bước tiến về mặt công nghệ và đã thử nghiệm trên người, nhưng số ca ứng dụng thực tiễn thường nhật vẫn còn giới hạn

Cách tiếp cận của Synchron giúp người dùng như Mark Jackson tìm lại cuộc sống theo cách họ không tưởng tượng

Bên cạnh đó, Synchron cũng được tích hợp chatbot của OpenAI để giúp giao tiếp, liên kết với Apple Vision Pro để mang đến trải nghiệm hình ảnh sống động cho bệnh nhân, và thậm chí điều khiển Amazon Alexa bằng suy nghĩ. Hệ thống giờ đây có thể tự động kết nối với iPhone, iPad, Vision Pro thông qua Bluetooth. Đó là khả năng tương tác sâu với hệ sinh thái công nghệ tiêu dùng mà chưa có BCI nào khác làm được. Với giải pháp này, một bệnh nhân như Jackson hoàn toàn có khả năng sử dụng BCI để dạo trong rừng mưa New Zealand qua Apple Vision Pro.

Hơn nữa, Synchron chú trọng phát triển các giải pháp đáp ứng ngay nhu cầu thực tế của người dùng khuyết tật, thay vì theo đuổi viễn cảnh “hậu nhân loại” như Neuralink. Đồng thời, khi công nghệ BCI trưởng thành, vấn đề đánh giá hiệu quả như giá trị thực tiễn, khả năng bảo hiểm thanh toán đang trở thành bài toán hóc búa mà các tổ chức như FDA đang bắt đầu xem xét.

Một số giới hạn hiện tại

Tuy đã hoạt động tốt, nhưng thiết bị của Jackson vẫn cần kết nối dây bên ngoài. Điều này khiến ông chỉ sử dụng được 2 lần mỗi tuần khi kỹ sư của Synchron đến hỗ trợ. Mark thừa nhận rằng ông cảm thấy tiện khi sử dụng giọng nói thông qua Siri hay Alexa hơn, nhưng chính giọng nói đôi khi lại không đủ, đặc biệt với một số ứng dụng không hỗ trợ. Ngoài ra, với những bệnh nhân bị liệt nặng hơn, không còn khả năng nói, thì BCI là cửa sổ duy nhất để kết nối với thế giới.

Jackson và kỹ sư của Synchron trong một buổi huấn luyện sử dụng BCI

Ngoài ra, dù cảm thấy hào hứng khi sử dụng, ông vẫn phải phụ thuộc vào dây nối và kỹ sư hỗ trợ, một thực tế khiến trải nghiệm bị giới hạn. Những trường hợp mất khả năng kiểm soát nhận thức như việc mất năng lực trí tuệ do ALS tiến triển sẽ khiến việc sử dụng BCI và giải pháp của Synchron trở nên vô ích, do thiết bị này dựa vào ý định điều khiển rõ ràng của chủ thể.

Hiện tại, Synchron đang phát triển phiên bản không dây với mục tiêu thử nghiệm quy mô lớn với 30 - 50 người tham gia vào năm 2026. Ngoài ra, họ cũng đang tìm cách gia tăng độ phủ của thiết bị bằng cách triển khai nhiều Stentrode tại các vùng não khác nhau, mở đường cho các chức năng điều khiển tự nhiên và phức tạp hơn.

Và trong giới công nghệ, sự cạnh tranh về số lượng điện cực, độ phân giải tín hiệu như cách Neuralink vượt xa về mặt kỹ thuật vẫn chưa hoàn toàn là yếu tố quyết định thắng bại vì hầu hết người dùng hiện tại chỉ cần những chức năng cơ bản: giao tiếp, điều khiển thiết bị số thông qua các thao tác đơn giản như chọn và di chuyển, thay vì các chuyển động phức tạp.

Nguồn: Wired