Nguồn gốc cổ đại của lá cờ trắng

Mặc dù cờ trắng ngày nay phổ biến như một biểu tượng của sự đầu hàng, tuy nhiên nguồn gốc của nó không dễ dàng truy nguyên. Những ví dụ đầu tiên được ghi nhận về việc sử dụng vải trắng như một biểu tượng ngừng bắn xuất hiện từ thời La Mã. Nhà sử học Livy từng viết rằng trong Chiến tranh Punic lần thứ hai (218-201 TCN), người Carthage đã sử dụng "những dải len trắng và cành ô liu" để báo hiệu mong muốn hòa bình.

Tương tự, nhà sử học Tacitus ghi nhận rằng trong một cuộc nội chiến La Mã vào năm 69 SCN, các phe đối lập đã sử dụng vải trắng để đề xuất đình chiến. Tuy nhiên, không có bằng chứng rõ ràng về cách lá cờ trắng trở thành biểu tượng chính thức trong thời kỳ này.

Theo giáo sư Ed Watts của Đại học California, San Diego, vải trắng có thể đã được chọn vì ý nghĩa tôn giáo. Người Địa Trung Hải cổ đại thường mặc vải trắng khi thờ cúng các vị thần. Trong chiến tranh, việc sử dụng vải trắng có thể là một cách để cầu xin sự tha thứ và lòng thương xót từ đối thủ, giống như cách họ cầu nguyện với các vị thần.

Từ biểu tượng ngẫu hứng đến dấu hiệu được luật pháp công nhận

Trong suốt thời kỳ Trung Cổ, không có nhiều ghi chép rõ ràng về việc sử dụng lá cờ trắng. Tuy nhiên, đến thế kỷ 16, thuật ngữ "cờ trắng" chính thức xuất hiện. Năm 1578, nhà thám hiểm người Anh George Best kể lại rằng ông đã thấy người Inuit trưng bày "một lá cờ trắng làm bằng bàng quang của thú vật" để giao tiếp hòa bình.

Trong thế kỷ 17, luật gia người Hà Lan Hugo Grotius đã ghi nhận việc sử dụng lá cờ trắng trong cuốn sách về luật chiến tranh và hòa bình của ông. Grotius mô tả cờ trắng như một công cụ để yêu cầu parley (đàm phán giữa các bên đối lập).

Sự phổ biến của lá cờ trắng trong thời hiện đại có thể được giải thích qua tính thực tế. Vải không nhuộm thường có sẵn trong quân đội, dễ dàng nhận biết và không bị nhầm lẫn với các lá cờ chiến trận nhiều màu sắc. Đến thế kỷ 19, cờ trắng đã trở thành một biểu tượng quân sự được công nhận trên toàn thế giới.

Một trong những ví dụ nổi bật là khi Robert E. Lee đầu hàng Ulysses S. Grant vào năm 1865 trong Nội chiến Hoa Kỳ. Sĩ quan Liên minh miền Nam đã sử dụng một chiếc khăn lau bát đĩa làm cờ trắng tạm thời để xin ngừng bắn. Hiện vật này hiện được trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Smithsonian ở Washington, DC.

Tuy nhiên, không phải mọi quân đội đều chuẩn bị trước một lá cờ trắng. James Ferrigan, nhà nghiên cứu về vexillology (nghiên cứu về cờ), cho biết: "Mang theo cờ trắng trước khi tham chiến có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần chiến đấu, vì mục tiêu của bạn luôn là chiến thắng".

Lá cờ trắng trong luật pháp quốc tế

Cột mốc quan trọng đánh dấu sự công nhận chính thức của lá cờ trắng diễn ra tại Hội nghị La Hay lần thứ nhất năm 1899. Theo đó, việc mang cờ trắng được bảo vệ bởi luật pháp quốc tế, người mang cờ không bị tấn công khi đang sử dụng nó để liên lạc hoặc thương lượng.

Tuy nhiên, quyền này không phải tuyệt đối. Nếu người mang cờ trắng lợi dụng biểu tượng này để tiến hành các hành động phản bội, họ có thể bị mất quyền bảo vệ.

Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai, lá cờ trắng tiếp tục đóng vai trò quan trọng. Năm 1914, trong "Thỏa thuận ngừng bắn Giáng sinh", các binh sĩ Đức đã sử dụng cờ trắng để kêu gọi hòa bình với đối thủ. Tương tự, tại Trận chiến Bulge năm 1944, lính Đức mang cờ trắng tiếp cận quân đội Mỹ để đề nghị đầu hàng, nhưng họ nhận được câu trả lời mỉa mai: "Nuts!".

Vai trò của cờ trắng trong đời sống dân sự

Ngoài chiến trường, lá cờ trắng còn được dân thường sử dụng để tìm kiếm sự bảo vệ trong các cuộc xung đột. Đặc biệt trong các tình huống bạo loạn hoặc chiến tranh, dân thường thường giơ cờ trắng để báo hiệu rằng họ không phải là chiến binh và mong muốn được tha mạng.

Tuy nhiên, không phải lúc nào cờ trắng cũng đảm bảo an toàn. Có những trường hợp, ngay cả khi dân thường giơ cờ trắng, họ vẫn bị các lực lượng vũ trang bắn chết. Các sự cố như vậy đã gây ra làn sóng phẫn nộ và tranh cãi từ các tổ chức nhân quyền, nhấn mạnh sự cần thiết phải tôn trọng ý nghĩa của biểu tượng quốc tế này.

Lá cờ trắng: Từ biểu tượng chiến tranh đến thông điệp hòa bình

Qua hàng nghìn năm, lá cờ trắng đã trở thành một phần không thể thiếu của văn hóa chiến tranh và hòa bình. Từ những ngày đầu tiên trong Chiến tranh Punic đến những sự kiện như Nội chiến Hoa Kỳ hay Thỏa thuận Giáng sinh năm 1914, lá cờ trắng đã vượt qua các ranh giới văn hóa và thời gian để truyền tải thông điệp về lòng nhân ái, sự tha thứ và khát vọng hòa bình.

Ngày nay, dù trong chiến tranh hay đời sống dân sự, lá cờ trắng vẫn là biểu tượng mạnh mẽ, nhắc nhở chúng ta rằng ngay cả trong những tình huống khó khăn nhất, con người vẫn có thể tìm kiếm sự hòa giải và lòng thương xót.

Theo Đức Khương