Tình hình nghiên cứu phát triển AI bên Trung Quốc, và 4 cái tên nổi bật nhất

Đăng lúc 20:31 04.05.2024

Theo tổng hợp của Financial Times, những cái tên đang hot nhất thị trường nghiên cứu AI tạo sinh ở thị trường Trung Quốc hóa ra không phải những tập đoàn khổng lồ như Tencent, NetEase hay Alibaba. Trái lại, trong thời gian qua, đã có 4 cái tên được đánh giá là “kỳ lân” của ngành nghiên cứu phát triển AI, được định giá lần lượt từ 1.2 đến 2.5 tỷ USD trong vòng 3 tháng qua, và đang dẫn đầu ngành phát triển mô hình AI tại một quốc gia đang có hơn 260 công ty chạy đua để có được thành công như OpenAI hay Anthropic ở bên kia bờ Thái Bình Dương.

Bốn cái tên ấy bao gồm Zhipu AI, Moonshot AI, MiniMax và 01.ai. Trong vài tháng kể từ đầu năm đến nay, họ đã thu hút được khoản đầu tư khổng lồ, cạnh tranh lẫn nhau để thu hút những kỹ sư và nhà nghiên cứu giỏi nhất.

Charlie Dai, phó chủ tịch kiêm nhà phân tích chính tại Forrester cho rằng: “Hiện tại chưa có cái tên thắng cuộc một cách rõ ràng trên phương diện phát triển mô hình AI tại Trung Quốc. Mới chỉ có những cái tên có khả năng dẫn đầu cuộc đua mà thôi.”

Phải khẳng định ngay, những đơn vị và startup nghiên cứu AI tại Mỹ đang dẫn trước khá xa về công nghệ so với những đơn vị tại Trung Quốc. Nhưng đổi lại, chủ nghĩa bảo hộ của Trung Quốc, kết hợp với những lý do khác khiến những dịch vụ như ChatGPT hay Character.ai không được phép vận hành tại đất nước này. Điều đó, theo đơn vị nghiên cứu thị trường IT Juzi, đã tạo ra cơ hội cho 262 startup cạnh tranh với nhau để phát triển những mô hình AI nội địa thay thế cho những GPT-4 hay Gemini…

Trong 4 tháng đầu năm 2024, các startup nghiên cứu AI đã công bố khoản vốn đầu tư họ kêu gọi được với tổng trị giá 2 tỷ USD. Con số này trái ngược hoàn toàn với sự dè dặt ở những mảng đầu tư phát triển công nghệ khác ở Trung Quốc, thương mại điện tử hay điện tử tiêu dùng chẳng hạn. Tuy nhiên con số này chưa đầy đủ, vì nhiều startup chưa công bố hết số vốn họ có được từ các nhà đầu tư sau những vòng gọi vốn kể từ đầu năm tới nay. Lý do là họ không muốn để lộ tiềm lực tài chính, không muốn thấy nhân sự có tài năng nhảy sang đơn vị khác nhiều tiền hơn.

Tính đến thời điểm hiện tại, chính quyền Bắc Kinh đã cấp phép vận hành hơn 40 mô hình ngôn ngữ lớn, cộng thêm những ứng dụng thương mại dựa trên những mô hình AI này cho người dân sử dụng. Cùng lúc, các nhà quản lý cũng xây dựng chế tài để kích thích sự phát triển, thông qua việc miễn thuế và những khoản trợ cấp từ chính phủ cho các startup.

Chạy đua nghiên cứu LLM và chatbot AI

Zhipu AI hiện tại đang là startup AI có số lượng nhân sự lớn nhất. Khởi điểm là một dự án nghiên cứu của các sinh viên và nghiên cứu sinh ở đại học Thanh Hoa, một trong những cái nôi đào tạo những chuyên gia nghiên cứu AI của Trung Quốc, Zhipu giờ có tới hơn 800 nhân viên, được định giá 2.5 tỷ USD theo hai nhà đầu tư. Số tiền vốn gom được sau những vòng kêu gọi vốn không được công bố chính xác.

Còn trong khi đó, Moonshot, do Yang Zhilin, học trò của chính giáo sư Tang Jie thành lập cũng được định giá ở mức 2.5 tỷ USD, sau khi gọi được 1 tỷ USD tiền vốn hồi tháng 2/2024. Trước đó, Yang làm việc ở vị trí thực tập sinh tại Meta AI, Google Brain AI, từng thành lập một đơn vị có tên Recurrent AI, phát triển công cụ phân tích cuộc gọi dành cho các telesale.

Moonshot, Zhipu và 01.ai đều phát triển những chatbot AI nhắm tới đối tượng nhân viên văn phòng và học sinh sinh viên, với những trợ lý ảo có khả năng xử lý văn bản dài và tối ưu kết quả tìm kiếm trực tuyến. Chatbot Kimi của Moonshot phát triển và vận hành được lấy từ chính tên tiếng Anh của Yang. Hiện tại Kimi đang là đối thủ cạnh tranh trực tiếp với trợ lý ảo Ernie Bot do tập đoàn công nghệ Baidu phát triển. Hồi tháng 3, Kimi ghi nhận 12.6 triệu lượt visit, so với 14.9 triệu lượt của Ernie Bot, dựa trên thông tin mà Aicpb.com thống kê.

Một nhà nghiên cứu thị trường nói rằng: “Kimi đang làm rất tốt nhiệm vụ và chức năng của nó, đặc biệt là ở giao diện người dùng, và phân tích ngữ cảnh của văn bản đầu vào thông qua tính năng RAG, truy xuất tạo sinh tăng cường.” Kỹ thuật RAG, viết tắt của retrieval-augmented generation cho phép các mô hình AI lấy dữ liệu từ nguồn bên ngoài, rồi tạo ra những kết quả trả lời với thông tin có tính cập nhật nhanh nhất phục vụ người dùng.

Tuy nhiên Kimi lại phải đối mặt với chính sự phổ biến của nó, khi máy chủ không chịu nổi cường độ vận hành để phục vụ hàng chục triệu người dùng mỗi tháng. Họ đến với chatbot Kimi nhờ giao diện dễ sử dụng, và nhờ những lời khen ngợi hết mức của các chuyên gia công nghệ đối với khả năng tóm tắt văn bản, tạo ra những câu trả lời ngắn gọn đúng trọng tâm. Hồi tháng 3, máy chủ vận hành Kimi bị quá tải, dịch vụ bị gián đoạn 2 ngày, khiến Moonshot phải gửi lời xin lỗi tới người dùng.

Đối mặt với áp lực hiệu năng xử lý điện toán quá lớn để vận hành chatbot AI dựa trên LLM như Kimi của Moonshot, một vài đơn vị khác chọn cách vận hành chatbot avatar với những nhân vật được nhiều người yêu mến. Trò chuyện với mấy chatbot này đơn giản hơn, không cần sức mạnh xử lý rất lớn để mô hình LLM có thể tư duy lý luận. Những chatbot avatar để mọi người chat giải trí cũng chỉ cần được huấn luyện dựa trên lượng dữ liệu tương đối thấp, và vận hành cũng đơn giản hơn nhờ tham số nội suy thấp.

Chưa có giải pháp và đơn vị nào nổi bật hẳn

Một nhà nghiên cứu AI tại Trung Quốc nói: “Copy ChatGPT rất khó. Mô hình chính là sản phẩm. Tạo những chatbot avatar giải trí dễ hơn, có khi chỉ cần một mô hình mã nguồn mở và lượng dữ liệu chỉ cần ở mức tương đối, rồi hiệu năng máy chủ vận hành cũng không cần quá cao.”

Cả Zhipu lẫn MiniMax đều có chatbot vận hành bằng AI, mô phỏng cách nói chuyện của những nhân vật manga và anime được nhiều người yêu thích. Chính những câu hỏi và câu trả lời của người dùng và AI lại được thu thập để hoàn thiện mô hình ngôn ngữ sau này.

01.ai, thành lập bởi một trong những người đi tiên phong trong ngành AI tại Trung Quốc, Kai-Fu Lee, đã ra mắt một loạt những phiên bản mô hình AI mã nguồn mở mang tên Yi, dựa trên kiến trúc LLaMa của Meta, và được tối ưu để phục vụ ngôn ngữ và thị trường Trung Quốc. Hugging Face đánh giá những mô hình Yi khá cao, xét trên phương diện khả năng lý luận thông thường, toán học, đọc văn bản và lập trình. 01.ai cũng có một chatbot mang tên Wanzhi.

Đơn vị này gần đây đã gọi vốn thành công, nâng giá trị vốn hóa lên 1.2 tỷ USD, theo một nguồn tin giấu tên. Một vài nhà đầu tư chủ chốt rót tiền cho 01.ai bao gồm Xiaomi, Alibaba Cloud và chính quỹ đầu tư Sinovation Venture của Kai-Fu Lee sáng lập.

Khi vẫn chưa có bất kỳ đơn vị nào được coi là đơn vị dẫn đầu ngành, cũng chưa có sản phẩm nào với mức độ phổ biến tại thị trường Trung Quốc lớn đến mức gọi tên nó ra là mặc định mọi người nghĩ tới cuộc cách mạng AI, giống như khi chúng ta nhắc tới ChatGPT ở phương Tây, thì theo phó giáo sư Jeffrey Ding ở đại học George Washington, chuyên gia hệ sinh thái AI Trung Quốc, rất khó để tìm ra đơn vị có giải pháp AI hoàn hảo nhất:

“Rất khó để phân biệt những ứng dụng quá giống nhau ấy. Bạn sẽ không thể biết ứng dụng nào của đơn vị nào hiệu quả hơn cho công việc và cuộc sống.”

Phát triển ở mức độ vừa phải

Một điểm chung trong cả 4 tấm hình tóm tắt 4 đơn vị nghiên cứu AI hàng đầu Trung Quốc: Họ đều nhận được nguồn vốn đầu tư từ tập đoàn Alibaba. Dễ nhận ra một điều, tập đoàn công nghệ khổng lồ này đang muốn bắt chước thành công của Microsoft khi đầu tư 13 tỷ USD cho OpenAI. Tuy nhiên nếu xét về tổng thể, cả quy mô lẫn số lượng các nhà đầu tư rót tiền vào cuộc đua phát triển mô hình ngôn ngữ và chatbot AI đều nhỏ hơn trước khá nhiều. Con số không thể so sánh được như thời điểm các quỹ đầu tư đổ vốn cho những đơn vị phát triển công nghệ AI nhận diện gương mặt như SenseTime hay Megvii trước kia. Và những nhà đầu tư nước ngoài hầu hết không tham gia.

Alex-Santafe-The-China-Project-22-12-01-Cloud-services-scaled.jpg

Alex-Santafe-The-China-Project-22-12-01-Cloud-services-scaled.jpg

Bên cạnh nguồn vốn dồi dào, các startup AI Trung Quốc phát hiện ra rằng, họ có đủ cả nhân tài về mặt kỹ thuật, và cũng đủ nguồn hiệu năng xử lý từ máy chủ để huấn luyện những mô hình AI hiện tại, bất chấp cấm vận chip bán dẫn từ Mỹ khiến họ gặp khó khăn trong việc tiếp cận những GPU xử lý AI mạnh nhất hiện nay. Xin phép nhấn mạnh là khó chứ không phải là không thể.

Một nhân viên của một startup phát triển AI cho biết: “Các dịch vụ điện toán đám mây tại Trung Quốc có đủ nguồn GPU Nvidia họ gom trước khi cấm vận từ Mỹ có hiệu lực, đủ để vận hành huấn luyện những mô hình AI hiện tại.”

Tuy nhiên, hai nhân viên khác ở những startup AI khác thì cho biết, họ đang tập trung phát triển những sản phẩm cần tài nguyên điện toán ở mức vừa phải. Chính việc tài nguyên điện toán máy chủ đám mây bị giới hạn, là lý do nhiều startup Trung Quốc tận dụng những mô hình AI mã nguồn mở như LLaMa của Meta để xây dựng mô hình AI của riêng họ, chứ không có tiềm lực tài chính và tài nguyên điện toán cũng như nhân sự để xây dựng một mô hình AI từ con số 0.

Charlie Dai ở Forrester nói: “Những startup AI Trung Quốc đang thực hiện nghiên cứu phát triển dựa trên những kiến trúc và mô hình mã nguồn mở, sau đó tối ưu mô hình để đóng góp vào toàn bộ hệ sinh thái AI tại nước này. Những startup này thực sự không cần thiết kế ra một mô hình và xác thực kiến trúc, quy trình này vô cùng tốn kém.”

Một lợi thế khác của cuộc chạy đua nghiên cứu phát triển AI tại Trung Quốc, là chi phí lương cho các kỹ sư AI ở Trung Quốc thấp hơn nhiều so với con số mà các chuyên gia tại châu Âu và Mỹ đòi hỏi. Một tiến sỹ khoa học máy tính tốt nghiệp ở một trường đại học tại Trung Quốc thông thường sẽ kiếm được mức lương từ 80 đến 240 ngàn USD ở một startup lớn. Con số này ở Silicon Valley ít nhất cũng phải gấp 4.

Một nhà đầu tư startup công nghệ ở Trung Quốc thừa nhận như thế này: “Các công ty Trung Quốc cơ bản không giỏi về việc tạo ra nền móng cho các công nghệ. Nhưng họ lại rất giỏi trong việc nhìn vào những xu hướng trong ngành, theo dõi và làm theo những bước phát triển tích cực, và tận dụng sức mạnh của các kỹ sư nước nhà để làm theo bất kỳ thứ gì đã và đang thành công tại Mỹ.”

Theo FT