Trong ký ức của nhiều người, rau cải trời (hay còn gọi là cải ma/cỏ hôi/kim đầu tuyến) là cây rau mọc hoang ven đường, bãi đất trống hay mép ruộng - thứ rau mà ngày trước người ta hái về chủ yếu để cho lợn, vịt ăn. Ấy vậy mà giờ đây, khi xu hướng tìm kiếm thực phẩm tự nhiên, ít hóa chất dần được ưa chuộng, cải trời bất ngờ "lên đời", trở thành món đặc sản dân dã được nhiều người săn mua, thậm chí có tiền cũng khó mua vì rau chỉ mọc theo mùa.

Đặc điểm nhận biết rau cải trời

Cải trời là một loài cây dại thuộc nhóm thân thảo, mọc tự nhiên ở những bờ ruộng, bãi đất trống hay khu vực ẩm nắng xen kẽ. Dù là cây dại nhưng nhiều nơi sử dụng nó như một loại rau quen thuộc trong bữa ăn. Cây thường cao khoảng 30-50cm, thân nhỏ, màu xanh đậm hoặc ánh tím nhẹ, có rãnh dọc và được phủ bởi lớp lông tơ trắng mịn nên khi chạm vào sẽ cảm giác hơi ráp. Thân phân nhánh ít, sinh trưởng mạnh, dễ sống mà không cần chăm sóc.

Lá cải trời có hình bầu dục hoặc trái xoan dài, bản lá rộng chừng vài ngón tay và chiều dài khoảng 8-10cm. Lá mềm, nhiều nước, mặt lá hơi nhám, khi vò nhẹ có mùi thơm đặc trưng. Viền lá có thể xuất hiện răng cưa nhỏ, nhưng không đều nhau; một vài biến thể có mép lá trơn hoàn toàn. Lá mọc so le, hướng ra ngoài để nhận ánh sáng, giúp cây quang hợp tốt và vươn tán mạnh.

Cây rau dại nhưng là bài thuốc giá trị

Trong y học cổ truyền, cải trời được dùng từ rất lâu. Vị của cây hơi đắng, tính bình, có khả năng: hỗ trợ giải độc và thanh nhiệt; giảm viêm, giảm sưng; làm dịu cơn đau nhẹ; giúp an thần và làm mát cơ thể.

Những công dụng này khiến cải trời trở thành nguyên liệu trong một số bài thuốc dân gian trị cảm nóng, đau đầu hay nổi mẩn do nhiệt. Nghiên cứu hiện đại còn phát hiện trong cải trời chứa cineol, flavonoid, glycosid và nhiều hoạt chất chống oxy hóa - những chất có khả năng ức chế vi khuẩn và hỗ trợ tăng đề kháng tự nhiên của cơ thể.

Hương vị dân dã nhưng gây thương nhớ

Phần ngon nhất của cải trời là ngọn non. Khi chế biến, vị của rau có chút đắng thoảng qua, nhưng càng nhai càng ngọt, mùi thơm rất đồng quê. Người xưa thường nấu cải trời thành những món đơn giản:

Canh tôm, canh cá lóc - ngọt thanh, dễ ăn.

Cải trời xào tỏi - giòn mềm, giữ trọn vị phảng phất đắng.

Cải trời luộc chấm mắm cá kho - món ăn mà nhiều người từng mê từ thuở bé.

Một số vùng còn ăn sống cải trời cùng cá kho hoặc mắm nêm, tạo nên vị hòa quyện rất đặc trưng mà các loại rau trồng công nghiệp khó mang lại.

Từ rau mọc hoang thành đặc sản sạch giá trăm nghìn/kg

Ngày trước, cải trời mọc đầy ruộng vườn nhưng chẳng ai để ý. Giờ đây, khi người ta tìm về những món "sạch - tự nhiên - ít hóa chất", cải trời bỗng trở thành rau đặc sản, giá dao động khoảng 35.000 - 110.000 đồng/kg đối với rau tươi và khoảng 35.000 - 65.000 đồng/kg đối với cải trời khô.

Cải trời tươi không phải lúc nào cũng có để mua do rau mọc tự nhiên theo mùa, phụ thuộc thời tiết, không trồng đại trà nên sản lượng rất ít. Những ai từng ăn rồi đều muốn tìm lại đúng hương vị ấy, khiến loại rau dại này càng thêm hút khách.

Tổng hợp

Theo Phác Thái Anh