Theo đó, EWG dựa trên phân tích 53.692 mẫu từ Bộ Nông nghiệp Mỹ, công bố Hướng dẫn lựa chọn rau củ quả theo mức độ tồn dư thuốc bảo vệ thực vật 2025. Điểm mới của báo cáo năm nay là lần đầu tiên yếu tố độc tính của hoạt chất được đưa vào hệ thống đánh giá, thay vì chỉ đo lường lượng tồn dư. Điều này giúp người tiêu dùng có căn cứ khoa học hơn khi lựa chọn thực phẩm hằng ngày.

Kết quả cho thấy 75,3% rau quả không hữu cơ vẫn còn tồn dư thuốc bảo vệ thực vật. Đáng chú ý, khoai tây và mâm xôi đen, hai cái tên lần đầu xuất hiện, đã lọt thẳng vào danh sách “12 loại rau quả nhiều độc tố nhất”. Mâm xôi đen trung bình phát hiện bốn hoạt chất trong mỗi mẫu, gồm cả thuốc trừ sâu và thuốc diệt nấm. Khoai tây ghi nhận tồn dư chlorpropham, hoạt chất từng bị Liên minh châu Âu cấm từ năm 2019 vì nguy cơ gây rối loạn nội tiết và 90% mẫu thử vượt mức tiêu chuẩn an toàn của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA).

Phương pháp đánh giá mới được giới khoa học xem là bước tiến quan trọng. Công bố trên Journal of International Health & Environmental Safety tháng 9/2025 cho thấy người có chế độ ăn từ nhóm thực phẩm dư lượng cao có nồng độ chất chuyển hóa thuốc trừ sâu trong nước tiểu cao gấp 2,8 lần người ưu tiên nhóm thực phẩm dư lượng thấp.

Ở chiều ngược lại, bảng “15 loại sạch nhất” mang đến tin vui khi bơ, đu đủ, dứa có đến 60% mẫu không phát hiện bất kỳ dư lượng nào. Chuối và súp lơ được đánh giá an toàn nhờ lớp vỏ dày và chu kỳ sinh trưởng ngắn. Đáng chú ý, ngô ngọt đông lạnh có mức độ an toàn tương đương ngô tươi, điều này mở rộng lựa chọn cho người tiêu dùng có ngân sách hạn chế.

Tuy vậy, nhóm “rau quả nhiều độc tố” vẫn gióng lên hồi chuông cảnh báo khi 96% mẫu thuộc nhóm này ghi nhận tồn dư, đặc biệt rau lá xanh như cải bó xôi, cải xoăn có trung bình 4,7 hoạt chất trên một mẫu. EWG nhấn mạnh hiện tượng “hiệu ứng cocktail” (hiện tượng não bộ tập trung sự chú ý của một người vào một kích thích cụ thể, thường là thính giác) khi nhiều hóa chất cùng tồn tại khiến độc tính thần kinh tăng đến 300%, điển hình như ớt chuông, nơi thuốc diệt nấm và thuốc trừ sâu tổng hợp phối hợp tác động.

Nhiều nghiên cứu quốc tế đã củng cố lo ngại về rủi ro sức khỏe. Phân tích theo dõi dài hạn tại Pháp (2014-2020) cho thấy chế độ ăn dư lượng cao có liên quan đến tăng 22% nguy cơ ung thư vú, tăng 17% nguy cơ mắc đái tháo đường type 2. Ở nhóm sinh sản, nam giới sử dụng thực phẩm dư lượng thấp có chất lượng tinh trùng cao hơn 14%, trong khi phụ nữ ăn nhóm dư lượng cao bị giảm 19% chức năng dự trữ buồng trứng. Trẻ em tiếp xúc trước sinh với thuốc bảo vệ thực vật có điểm đánh giá nhận thức ở tuổi 7 thấp hơn trung bình 8,3 điểm.

Áp lực này khiến cơ quan quản lý buộc phải thay đổi. Năm 2024, EPA tuyên bố cấm hoàn toàn DCPA, hoạt chất ảnh hưởng hormone tuyến giáp thai nhi. Trước đó, tiêu chuẩn an toàn thuốc trừ sâu chlorpyrifos đã bị siết lại, đặc biệt với trẻ em. Tuy nhiên, báo cáo chỉ ra 89% hoạt chất hiện hành chưa tính đến độ nhạy cảm đặc thù của trẻ, tạo ra khe hở đáng kể trong khung an toàn.

Về tiêu dùng, EWG khuyến nghị ưu tiên chọn sản phẩm hữu cơ đối với nhóm "rau quả nhiều độc tố". Với người có hạn chế ngân sách, lựa chọn quả mọng đông lạnh hữu cơ như việt quất, dâu tây có thể giúp giảm 76% nguy cơ tồn dư mà vẫn giữ giá trị dinh dưỡng.

Các biện pháp xử lý tại nhà góp phần giảm rủi ro bao gồm rửa dưới vòi nước chảy giúp giảm 45-65% tồn dư bề mặt; ngâm với nước bicarbonate (0,5%) trong 15 phút loại bỏ đến 82% thuốc trừ sâu nhóm pyrethroid. Tuy nhiên, phương pháp siêu âm chỉ tác dụng với tồn dư ngoài vỏ, không xử lý được phần đã thấm vào mô quả. Nhiệt độ cao làm phân hủy khoảng 70% thuốc nhóm hữu cơ phosphor, nhưng hầu như không ảnh hưởng đến hoạt chất bền nhiệt như neonicotinoid.

Dù những con số khiến công chúng lo lắng, chuyên gia vẫn khẳng định lợi ích của việc ăn rau quả vượt xa rủi ro từ dư lượng, trong khi chế độ ăn đa dạng, ưu tiên rửa sạch, gọt vỏ phù hợp, lưu trữ lạnh rau lá có thể giảm đáng kể vấn đề tồn dư.

Nguồn và ảnh: QQ

Nguyệt Quang